Dinsdag 15 maart

Graag eerst het verslag lezen, daarna pas foto's kijken. Er kunnen foto's tussen zitten, die jullie misschien niet verwachten......
Vandaag staat er een tour langs een aantal dorpjes op het programma. Het eerste dorp wat bezocht gaat worden is Lemo. Aan het begin van het dorp staan een paar authentieke familiehuizen. Naast het familiehuis staat vaak een rijsthuis, te herkennen aan de ronde palen. De palen zijn rond, zodat de muizen niet naar boven kunnen kruipen om de rijst op te eten. Tegenwoordig staat er vaak een modern huis bij deze oude huizen. In het authentieke familiehuis slaapt vaak de “zieke dode” zoals onze gids zegt. Wanneer een dierbare overlijdt, dan kan het soms meer dan een jaar (of langer) duren, voordat de persoon begraven is. De overledene blijft dan gewoon thuis en wordt ook verzorgd. Krijgt eten en drinken, want het mag hem aan niets ontbreken. Wanneer de familie genoeg gespaard heeft, dan wordt de begrafenis geregeld. Dan komt van heinde en ver familieleden om te vieren, dat de “zieke dode” naar zijn laatste rustplaats gaat. Tijdens de ceremonie worden er allerlei offers gebracht van sigaretten tot varkens en karbouwen. Wanneer er tijdens een ceremonie minimaal 24 karbouwen geslacht worden, dan krijgt de overledene een Tau Tau pop.
In het dorpje Lemo is een grote rots, waarin overledenen zijn begraven en waar op balkons bij de graven Tau tau poppen staan. Er zijn meerdere openingen in de rots. In een graf kunnen meerdere overledenen begraven zijn. Bij de oudere graven zijn soms de contouren van schedels en skeletten te zien ook omdat de overledenen niet in kisten begraven zijn (rotsopening is rond).
Na de uitleg bij de rots door Adil was er nog een kleine wandeling langs de rots, de souvenirwinkels en een rijstveld, waar allemaal nieuwe rijst geplant werd.
Na een klein stukje rijden werd het tijd voor een korte wandeling. Tijdens de wandeling kwamen wij de verschillende huizen bij elkaar tegen. Maar het was ook duidelijk te zien, dat de bewoners christelijk zijn en niet moslim. Vlak bij een rijstveld ging de wandeling over een klein bruggetje richting wat grotten. Ik liep achteraan samen met wat fotografen, dus ik had geen idee, waar ik naar toe liep. Het eerste wat ik zag, toen ik de grot binnen liep waren een paar schedels, die boven een grafkist stonden. Ik werd er stil van. Ik vroeg mij ook af of ik dit wel zou fotograferen. Even verder in de grot lagen vele skeletten. Sommigen zonder kist, anderen weer in een kapotte kist. Adil legde uit, dat de kisten gekomen waren door het christendom. Het was volgens de christenen niet toegestaan zonder kist dierbaren te begraven. De kisten werden hoog in de grot opgehangen om genoeg ruimte te hebben. Na 3 jaar zijn de zieke doden op de goede plek gearriveerd, dus er wordt na die 3 jaar geen onderhoud aan de kisten gepleegd. Wanneer deze kapot gaan, dan blijven de skeletten liggen.
Ik vond best macaber om te zien, maar ook wel heel mooi hoe de Sulewesen de dood in hun dagelijkse leven meenemen. Schrik niet als jullie de foto's bekijken.
Toen ik naar buiten liep, stonden de kinderen uit dorp nieuwsgierig toe te kijken. Tot mijn verbazing komen er 2 meisjes naar mij toe, die mijn hand pakten en gezellig mee gingen lopen. Net als hun (denk ik tenminste) kleine broertje. De bus stond halverwege te wachten. Ik ben naar binnen gegaan, want ik had nog wat ballonnen en viltstiften in mijn tas. Het kleine broertje liet zijn potlood echt niet los, wat zijn zussen ook probeerden. ;-). Aan het einde van de weg stond een grote boom, waar de baby'tjes begraven worden. Tot ongeveer 6 maanden (zolang ze geen tandjes hebben) worden de baby's in de broodvruchtboom begraven, omdat de ziel dan gevoed wordt door de melk van de boom. Er wordt een opening gemaakt in de boom, waarna de baby in foetushouding neergelegd wordt. Vervolgens wordt de boom weer dichtgemaakt. Op deze manier zouden de vrouwen minder verdriet hebben, vertelde de gids, omdat de ziel dan door kan groeien en de boom beschermt tegen boze geesten. Uiteindelijk zal de opening in de boom weer dicht groeien en het kind voor altijd beschermen.
Daarna was het tijd om weer met de bus verder te gaan. Vrolijk uitgezwaaid door mijn adoptiekinderen, zoals de groep gekscherend zei!
Als eerste kwamen we bij de Jalabi school. Hier vangt 1 man ongeveer 15 weeskinderen uit de buurt op. De kinderen krijgen een opleiding en worden verzorgd. De kinderen verzorgen voor bezoekers een muzikaal optreden inclusief traditionele dans. Ik had nog wat geld over van de Stichting Daadkracht, dus ik was blij, dat ik hier ook een donatie kon doen voor de kinderen. Dit wordt gebruikt voor het eten en de opleiding van de kinderen. Als dank kreeg ik een persoonlijke rondleiding door het gebouw. Met als gevolg, dat een paar puberende meiden riepen, dat hun kamer nog niet was opgeruimd. Het is dus overal hetzelfde, niet waar! Ze kookten ook zelf, maar dat is geen keuken, zoals wij het kennen hoor. Ik vroeg mij af of het wel veilig was, maar ja iedereen kookt daar zo. Na mijn rondleiding was het tijd om weer verder te gaan.
Daarna was het even tijd voor de lunch langs een prachtig rijstveld, waar een paar karbouwen heerlijk in de modder aan het relaxen waren. De karbouwen zijn een kostbaar goed in Torajaland. Ze worden verzorgd door de mannen. Tijdens hun leven worden ze verwend tot en met. Ze krijgen nog net niet handmatig hun eten gevoerd, maar het scheelt niet veel. Ze worden voor wandelingetjes meegenomen, mogen in de modder rond rollen en vervolgens worden ze weer lekker gewassen, zodat ze weer schoon zijn. Aan het einde van hun leven, dienen ze als offer voor een zieke dode! Maar ja, dan hebben ze wel een heerlijk leven gehad. Gewoon een hele grote hond, als ik zag hoe er mee gekroeld werd.
Na de lunch onze laatste stop in Kete Kesu. Vlak voor het dorp stappen we uit en lopen naar het dorp toe. In dit dorp staan de rijsthuizen en de familiehuizen met hun typische zadeldaken. Een aantal van deze huizen werd gerenoveerd, maar echt op de authentieke wijze. Hier wordt heel veel bamboe voor gebruikt. Op Sulawesi mag je bamboe kappen, zolang het maar voor eigen gebruik is. Maar er is heel wat bamboe nodig om een dak te restaureren.
Leuk was wel, dat je hier in een familiehuis kon kijken. Het is niet echt groot en heel donker, kan ik jullie zeggen. Adil dook nog even het rijsthuis en ik dacht, dat zal wel niet gebruikt worden, maar er ligt echt rijst! Hahaha Na de huizen gingen we tussen souvenirwinkels door naar een rots. Bij de trap naar boven stonden aan de zijkanten grafhuizen. Hierin worden families begraven. Met ruimte voor veel grafkisten. Maar toch staan de Tau tau poppen weer bij het graf. Bij het naar boven lopen bleken de grafkisten tegen de rotswand opgehangen te zijn op een soort lange spaken. Maar ja als de grafkist helemaal of gedeeltelijk verrot is, zie je de skeletten zichtbaar of het licht verspreid over de grond. Ook hier veel schedels en beenderen. Helemaal boven gekomen vind je de huidige begraafplaats in een grote grot. Door de bewoners worden hier sigaretten, drank en voedsel neergezet voor de overledenen.
Daarna was het tijd voor de bus en het hotel na een zeer indrukwekkende dag.